A.Şekür TURAN: UYGUR ATASÖZLERİNDE KURT

UYGUR ATASÖZLERİNDE

KURT*

A.Şekür TURAN

Bilindiği gibi kurdun Türk tarihinde ve kültüründe önemli bir yeri vardır.
Göktürk ve Uygurların hayatında kurt kutsal bir hayvan olarak bilinir. Türklerin yaşadığı ve yayıldığı bölgelerde kurt yol gösterdiği zaman “börteçine” diye kutsanmış, hayvanlarına saldırdığı zaman da “canavar” diye yerilmiştir. Kurda Doğu Türkistan’da “börü” denir. Ayrıca Kazaklar arasında “kaşkır”, Güney Türkistan’da da “möcük”olarak bilinmektedir.

Biz burada doğu Türkistan’da neşredilen, aşağıda belirttiğimiz kitaptan** aldığımız kurdla alakalı atasözlerini okuyucuların bilgisine sunacağız.

1-	İkki koçkar uruşkanda Börüning kosığı açıdu İki koç toslaştığında Kurdun karnı acıkır.
2-	Ayrılgannı eyik, Bölüngenni börü yer *Ayrılanı ayı Bölüneni kurd yer.*
3-	Börü tapsa teng ortak, Karga tapsa dereh uçıda *Kurd bulursa tam(eşit) ortak, Karga bulursa ağaç ucunda (yer).*
4-	Börü mü dostığa kast kılmas *Kurt dahi arkadaşına kötülük etmez.*
5-	Börüniriğ kırs kılgınıdın Tülküning hicaygını yaman *Kurdun hırslanmasından Tilkinin sırıtması kötü.*
6-	Börü yünggini pahpaytıp Oruklığını bildürmes *Kurt tüyünü kabartıp Zayıflığını belli etmez.*
7-	Börü karısa itning külgisi kelir. *Kurt ihtiyarlayınca Köpeğin güleceği tutar.*
8-	Böriining ağzı yesi mü kan yemesi mü kan *Kurdun ağzı yese de kan yemese da kan.*
9-	Börüsi yok canggal bolmas Oğrısı yok yurt bolmas *Kurdu olmayan orman olmaz, Hırsızı olmayan yurt olmaz.*
10-	Taynı bakarsan at bolur Börünü bakarsang yat bolur *Tayı beslersen at olur Kurdu beslersen yad olur.*
11-	Börü belası takka karap hovlar *Kurt yavrusu dağa bakıp ulur.*
12-	İtning kargışı börüge yukmas *İtin bedduası kurda tesir etmez.*
13-	Börü bar yerde kan bar Kurd olan yerde kan olur.
14-	İtning igesi bar bolsa Börüning Hudası bar Köpeğin sahibi var ise Kurdun (da) Allahı var.
15-	Sokuşkak börü semirmes Kavgacı kurt semirmez.
16-	On itten bir börü yahşı On itten bir kurt iyi(dir).
17-	On itka yigüzgendin Bir börüge yigürgen hub On ite yedirmektense Bir kurda yedirmek iyidir.